ÖNSÖZ
Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla,
(Biz Âdemoğullarını onurlandık)
Biz Irak milletinin, peygamberlerin anavatanı, gerçek imamların ikametgâhı, medeniyetin öncüleri, yazının mucitleri ve rakamları bulanların beşiği olan vatanında insanoğlu tarafından ilk defa kanunlar yapıldı, adil bir dış siyaset benimsenmesi için en eski tarihi sözleşmeler imzalandı, topraklarımızda Peygamberin ashabı ve evliyaları ibadet etti, filozof ve bilim adamları teorilerini ortaya koydu, şair ve yazarlar eşi benzeri olmayan eserler üretti.
Allah’ın üzerimizdeki takdirini ikrar ederek, ülkemizin ve vatandaşlarımızın bize olan çağrısını yerine getirerek, dini ve ulusal liderlerimizin, çağrısına ve yüce değerlerimizin, önderlerimizin, ıslahatçılarımızın, yurtsever güçlerimizin ve siyasetçilerimizin kararlılığına uygun hareket ederek, dostlarımızın ve bizi sevenlerin verdiği uluslararası desteğin ışığında müstebit yönetimin mezhep ayrımcılığına dayalı baskıları neticesinde insanlarımızın eziyet ve acılarını hatırda tutarak, Şii-Sünni, Arap-Kürt-Türkmen ve geriye kalan diğer bütün kardeş kesimlerden Iraklı şehitlerimizin trajedilerinden ilham alarak, Şabaniyye ve güney bölgelerinin yerle bir edildiği karanlık günleri hatırlayarak, bataklıklar (Ahvar), Dicel ve başka bölgelerdeki toplu mezarların acısını içimizde hissederek, bütün bunlara Halepçe, Barzan ve Anfal’dekiler ile Feyli Kürtlere karşı gerçekleştirilen soykırımları ve ırk temelli baskıların acılarını ilave ederek, Türkmenlere karşı Beşir’de yapılan eziyetlerden ve Irak’ın diğer bölgelerindekilerle birlikte güneyli liderlerin, sembol şahsiyetlerin ve şehitlerin mezarlarının yok edilmesinden, yetenekli şahısları sürgüne gönderilmesinden, ülkede düşünce ve kültür kaynaklarının kurutulmasından esinlenerek, toplumumuzda barış, kardeşlik ve işbirliğini tesis ederek mezhepçilik, ırkçılık, yerellik kompleksi, ayrımcılık ve dışlayıcılıktan arınarak geleceğin yeni Irak’ını yaratmak üzere tarihimizde ilk defa erkek-kadın, genç-yaşlı milyonlarca insan 30 Ocak 2005 tarihinde sandık başına koştuk.
Kafirlik suçlamaları ve terörizm, bir hukuk devleti yaratmak için yol almamızı durdurmadı. Mezhepçilik ve ırkçılık bizi, ulusal birliğimizi güçlendirmek için gayret sarfetmekten, egemenliğin barışçı yöntemlerle el değiştirmesini sağlama yolunda hareket etmekten, tabii kaynakların adil şekilde paylaşılması ilkesini benimsemekten ve herkese fırsat eşitliği tanımaktan alıkoymadı.
Biz Irak milleti, sendelediğimiz yerden ayağa kalkarken geleceğe cumhuriyetçi, federal, demokratik ve çoğulcu bir sistemden güvenle bakıyor ve kadın, erkek, yaşlı, genç bütün halkımızın gösterdiği kararlılıkla hukukun temellerine saygı gösterilmesi, şiddet yanlısı siyasetin bir kenara bırakılması, kadınların endişeleri ve haklarıyla, yaşlılar ve sorunlarıyla, çocuklar ve bunlarla ilgili işlerle ilgilenilmesi, çoğulculuk kültürünün yaygınlaştırılması ve terörizmin etkisiz hale getirilmesi hususlarını çözümlemiş bulunuyoruz.
Biz bütün kesim ve bileşenleriyle Irak halkı, kendi kaderimizi tayin etmek, yarın için dünden ders çıkartmak üzere medeniyet ve bilimin ortaya koyduğu eşsiz mesajlar ve bulguların değer ve idealleri ışığında bu anayasayı hazırlama sorumluluğunu üzerimize aldık. Bu anayasaya bağlılık Irak için halklarının, topraklarının ve egemenliğinin güvencesidir.
I. TEMEL İLKELER
Madde 1:
Irak Cumhuriyeti bağımsız ve egemen bir devlettir. Yönetim şekli cumhuriyetçi, federal ve parlamenter demokrasidir.
Madde 2:
Devletin resmi dini İslam’dır ve yasamanın başlıca kaynağıdır.
1.a) İslam’ın değişmez hükümleriyle çelişen yasa çıkartılamaz.
b) Demokrasinin temel ilkeleriyle çelişen yasa çıkartılamaz.
c) Bu anayasada yer alan temel hak ve özgürlüklerle çelişen yasa çıkartılamaz.
2. Bu anayasa Irak halkının çoğunluğunun Müslüman kimliği ile Hristiyanlar, Yezidiler, Mendai Subbiler gibi bütün Irak vatandaşlarının inanç ve dini vecibelerini yerine getirme özgürlüğünü teminat altına alır.
Madde 3:
Irak çeşitli milliyet, din ve mezheplerden oluşan ve İslam aleminin parçası olan bir ülkedir. Bünyesinde barındırdığı Arap kesim itibariyle Irak, Arap ulusunun da bir parçasıdır.
Madde 4:
1. Irak Cumhuriyeti’nin resmi dilleri Arapça ve Kürtçe’dir. Irak halkının, mevcut eğitim kuralları çerçevesinde devlet okullarında çocuklarına Türkmence ,Asurice ve Ermenice gibi anadillerin öğretilmesini sağlama hakları bu anayasayla güvence altına alınmıştır.
2. Resmi dil kavramının kapsamı ve bu hükmün uygulanma yolları aşağıda belirtilen şekilde bir yasayla gerçekleştirilir:
a) Resmi Gazete Arapça ve Kürtçe yayınlanır.
b) Millet Meclisi, Bakanlar Kurulu, bağımsız mahkemeler ve benzeri resmi kurumlarda resmi dillerden herhangi biri kullanılabilir.
c) Resmi belgeler her iki dilde tanzim edilir. Resmi yazışmalar her iki dilde yapılır.
d) Mevcut eğitim kuralları çerçevesinde, resmi dillerden herhangi birisinde eğitim veren okullar açılabilir.
e) Para, pasaport, pul ve benzeri eşitlik gerektiren alanlarda her iki dil de kullanılır.
3. Kürdistan Bölgesindeki federal kurum ve kuruluşlarda her iki dil de kullanılır.
4. Türkmence ve Asurice bu iki toplumun nüfuslarının yoğun olduğu idari birimlerde diğer iki resmi dildir.
5. Bir bölge veya vilayette yaşayan ahalinin düzenlenecek bir referandumda çoğunlukla karar vermesi halinde bu üçüncü bir dil, resmi dil olarak benimsenebilir.
Madde 5:
Hukuk üstündür. Halk yetkilerin ve bunların meşruiyetinin kaynağıdır. Millet bu iradeyi gizli, genel ve doğrudan oy vererek, anayasal kurumlar aracılığıyla kullanır.
Madde 6:
Millet iradesinden kaynaklanan egemenlik yetkisi bu anayasada yer verilen ilkelere uygun olarak el değiştirir.
Madde 7:
1. Saddam Hüseyin’in Baası ve bütün sembolleri başta olmak üzere ırkçı, terörist, kökten dinci ve etnik ayrımcılığını benimseyen hiçbir program veya kurum teşkil edilmez. Bunların savunulması, desteklenmesi ve teşvik edilmesi yasaktır. Irak’ta tesis edilen çoğulcu demokratik düzenle bağdaşmayan bu unsurların faaliyetlerinin ne şekilde yasaklanacağı yasayla belirlenir.
2. Devlet, terörün bütün çeşitlerine karşı mücadele etmekle yükümlüdür. Topraklarının terör şebekeleri için bir üs, geçiş noktası ve/veya konuşlanma alanı haline gelmemesi için çalışır.
Madde 8:
Irak iyi komşuluk, başka devletlerin içişlerine müdahale etmeme ve anlaşmazlıklarını barışçı yollarla çözümleme, diğer devletlerle ilişkilerini ortak çıkar ve karşılıklılık esasına göre tesis etme, uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirme ilkelerini gözetir.
Madde 9:
1. a) Irak Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Güçleri, Irak milletini oluşturan kesimlerden ayrımcılık gözetmeksizin dengeli bir şekilde oluşturulur. Bu unsurlar sivil otoritenin komutasına bağlıdırlar. Silahlı Kuvvetler ve Emniyet Güçleri, Irak milletini korur ve halka karşı bir baskı aracına dönüştürülemez. Siyasetle ilgilenmez, yetkinin el değiştirmesinde rol oynamaz.
b) Silahlı Kuvvetler haricinde askeri milis kuvveti oluşturulamaz.
c) Savunma Bakanlığı ve bu Bakanlığa bağlı alt birimlerde çalışanlar dahil olmak üzere Silahlı Kuvvetler ve Emniyet Güçleri mensupları siyasi seçimlerde aday olamaz, adaylar için propaganda yapamaz, Savunma Bakanlığı yönetmelik ve düzenlemeleriyle yasaklanan işlerle iştigal edemezler. Bu yasaklar, sözü geçen yetkililerin kişisel ve görevleriyle ilgili bütün davranışlarını kapsar. Bu anayasada yer alan hiçbir hüküm söz konusu yetkililerin de seçimlerde oy kullanma hakkına halel getirmez.
d) Irak Milli İstihbarat Teşkilatı bilgi toplar, milli güvenliğe yönelik tehditleri değerlendirir ve Hükümete tavsiyelerde bulunur. Teşkilat sivil otoriteye ve yasal denetime tabidir. Yasama organının gözetimindedir. Faaliyetlerini yasalar ve kabul edilen insan hakları ilkelerine uygun olarak yürütür.
e) Irak Hükümeti, Irak’ın nükleer, kimyasal ve biyolojik silahlar ve bunlarla ilgili malzemeleri yaymaması, geliştirmemesi, üretmemesi ve kullanmamasıyla ilgili uluslararası yükümlülüklerini kabul eder ve yerine getirir. Bu silahların geliştirilmesi ve kullanılmasına yarayan araç, gereç, malzeme, teknoloji ve bilişim sistemlerini yasaklar.
2. Askerlik hizmeti yasayla düzenlenir.
Madde 10:
Irak’taki kutsal türbeler ve kutsal mekanlar, dini ve medeni yapılardır. Devlet bunların saygınlığını korur, buralarda dini faaliyetlerin özgür bir şekilde gerçekleşmesini sağlar.
Madde 11:
Irak Cumhuriyeti’nin başkenti Bağdat’tır.
Madde 12:
1. Irak’ın bayrağı, sembolü ve milli marşı Irak’ın millet yapısını yansıtacak şekilde yasayla belirlenecektir.
2. Madalyalar, resmi tatiller, dini ve milli bayramlar ile hicri ve miladi takvim yasayla düzenlenir.
Madde 13:
1. Bu anayasa Irak’taki en üst yasa olup, Irak’ın istisnasız her bölgesinde geçerlidir.
2. Anayasayla bağdaşmayan yasa çıkartılamaz. Bölgesel anayasalarda veya diğer hukuki belgelerde Irak anayasasıyla çelişen hükümler yer aldığı takdirde, bunların tamamı geçersiz sayılır.
II. HAKLAR VE ÖZGÜRLÜKLER
I. HAKLAR
I. Medeni ve Siyasi Haklar:
Madde 14:
Bütün Iraklılar cins, ırk, milliyet, köken, renk, din, mezhep, inanç, görüş, iktisadi veya sosyal statü ayrımı yapılmaksızın kanun önünde eşittirler.
Madde 15:
Her fert yaşama, güvenlik ve özgürlük hakkına sahiptir. Yetkili yargı organları tarafından verilecek kararlar ve yasayla belirlenecek haller dışında bu haklardan mahrum bırakılma veya hakların sınırlandırması yasaktır.
Madde 16:
Bütün Iraklıların fırsat eşitliği teminat altına alınmıştır. Devlet, fırsat eşitliğinin sağlanması için gerekli tedbirleri alır.
Madde 17:
1. Bütün vatandaşların ahlaka ve diğer vatandaşların haklarına saygılı olduğu sürece özel hayata sahip olma hakkı vardır.
2. Konut dokunulmazlığı ihlal edilemez ve yargı kararı olmadıkça konutlara girilmesi, arama yapılması veya konutların tehlikeye atılması yasaktır.
Madde 18:
1. Iraklı bir baba veya Iraklı bir anadan doğan herkes Iraklıdır.
2. Iraklı kimliği her Iraklı için bir haktır ve Irak vatandaşlığının temelidir.
3. a) Doğuştan Iraklı olanların hiçbir bir sebeple Irak vatandaşlığından ıskat edilmemesi esastır. Vatandaşlıktan çıkartılan bir Iraklı, vatandaşlığını geri almak için yasayla belirlenecek esaslara göre başvuruda bulunma hakkına sahiptir.
b) Irak vatandaşlığını sonradan kazananların yasada yer alan hususlara uygun olarak vatandaşlıkları sona erdirilebilir.
4. Iraklılar aynı anda birden fazla ülkenin vatandaşlığına sahip olabilirler. Cumhurbaşkanlığı veya yüksek düzeyli görevine gelebilmek için müktesep vatandaşlıklardan feragat edilmesi zaruridir. Bu hususun ayrıntıları yasayla düzenlenir.
5. Irak vatandaşlığı, Irak’taki nüfus dengelerini değiştirmek amacıyla verilemez.
6. Vatandaşlık hükümleri bir yasayla düzenlenir ve vatandaşlıkla ilgili şikâyetler ilgili mahkemeler tarafından çözümlenir.
Madde 19:
1. Yargı bağımsızdır ve yasalar dışında yargının üstünde güç yoktur.
2. Yasada belirtilmedikçe suç ve ceza yoktur. Ceza yalnızca işlendiği dönemde yasalar tarafından suç sayılan eylemler için verilebilir. Hiç kimseye suçun işlendiği zaman geçerli olan yasayla belirlenenden daha ağır bir ceza verilemez.
3. Yargıya başvurma bütün Iraklılar için teminat altına alınmış bir haktır.
4. Savunma hakkı kutsaldır. Sorgulama ve yargılamanın tüm safhalarında bu hakka riayet edilir.
5. Herkes adil şekilde yapılacak yargılamayla aksi kanıtlanana kadar suçsuzdur. Sanıklar bir suçtan yargılanıp serbest bırakıldıktan sonra yeni deliller ortaya çıkmadıkça tekrar yargılanamazlar.
6. Her şahsın yargı ve idari işlemlerde adaletli bir şekilde muamele görme hakkı vardır.
7. Mahkeme celseleri Mahkeme tarafından aksi kararlaştırılmadıkça açık yapılır.
8. Cezalar şahsidir.
9. Aksi belirtilmedikçe yasaların geriye dönük olarak uygulanması mümkün değildir. Bu husus vergi ve harçlar yasasını kapsamaz.
10. Ceza yasası, sanığın menfaati doğrultusunda olmadığı sürece geriye dönük olarak uygulanamaz.
11. Sanığın avukatı yoksa mahkeme devlet hesabına kendisine avukat tahsis eder.
12. a) Hiç kimse mahkeme önüne çıkartılmadan süresiz şekilde tutuklu bulundurulamaz.
b) Hapis veya gözaltında tutma yerleri devlet tarafından sağlık ve sosyal imkânları haiz olacak şekilde tanzim edilir. Sanıklar ancak buralarda hapsedilebilir veya gözaltında tutulabilir.
13. Sanığın gözaltına alınmasını takip eden 24 saat içerisinde ön soruşturma evrakıyla birlikte hâkim karşına çıkartılması gerekir. Bu süre ancak bir defaya mahsus olarak 24 saat uzatılabilir.
Madde 20:
Vatandaşlar kadın-erkek ayrımı yapılmaksızın seçme, seçilme ve aday olma dahil olmak üzere bütün siyasi haklardan yararlanırlar.
Madde 21:
1. Hiçbir Iraklı yabancı makamlara teslim edilemez.
2. Irak’a siyasi iltica yasayla düzenlenir. Siyasi bir mülteci kaçtığı ülkeye zorla iade edilemez.
3. Uluslararası bir cinayet işleyenlere, terör eylemleri gerçekleştirenlere veya Irak’a zarar vermekle suçlananlara siyasi iltica hakkı tanınamaz.
II. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar:
Madde 22:
1. Onurlu bir şekilde yaşayabilmeleri amacıyla “çalışmak”, bütün Iraklılar için bir haktır.
2. Yasalar işçi ve işveren arasındaki ilişkileri sosyal adalet ilkelerine uygun olarak iktisadi temeller üzerinde düzenler.
3. Devlet, vatandaşların sendika ve meslek örgütleri kurma ve bunlara üye olma hakkını teminat altına alır. Bu hususlar yasayla düzenlenir.
Madde 23:
1. Özel mülkiyet güvence altındadır. Mülk sahipleri yasaların çizdiği sınırlar dâhilinde mallarından yararlanabilir ve dilediği şekilde tasarrufta bulanabilir.
2. Hiç kimsenin özel mülküne, kamu menfaati için ve adil bir tazminat verilmediği sürece el konulamaz.
3. a) Iraklıların Irak’ın herhangi bir yerinde gayrımenkul edinme hakkı vardır. Irak vatandaşı olmayanlar yasalarla getirilen istisnalar haricinde gayrımenkul edinemezler.
b) Demografik yapının değiştirilmesi amacıyla gayrımenkul edinmek yasaktır.
Madde 24:
Devlet Irak çalışanlarının, mallarının ve sermayelerinin bölgeler ve vilayetler arasında özgür bir şekilde yer değiştirebilmesini güvence altına alır. Bu hususu bir yasa düzenler.
Madde 25:
Devlet, Irak’ın bütün kaynaklarından faydalanılmasını ve bu kaynakların çeşitlendirilmesini teminen modern iktisadi esaslara uygun olarak özel sektörün teşvik edilmesini ve geliştirilmesi sağlar, bu şekilde Irak ekonomisinin ıslah edilmesini güvence altına alır.
Madde 26:
Devlet çeşitli sektörlere yatırım yapılmasını teşvik eder. Bu husus yasayla düzenlenir.
Madde 27:
1. Kamu mallarının dokunulmazlığı vardır. Bunları koruyup kollamak her vatandaşın görevidir.
2. Devlet mallarının korunması, yönetilmesi, bunlar üzerinde tasarrufta bulunulması ve/veya bunlardan hangi şartlar altında feragat edileceğinin esas ve sınırları yasayla düzenlenir.
Madde 28:
1. Yasada belirtilmedikçe vergi ve harç konulamaz, değiştirilemez, toplanamaz ve kimseye muafiyet tanınamaz.
2. Alt gelir seviyesine sahip olanlara, asgari yaşam standardı sağlamak üzere vergiden muafiyet tanınır. Bu husus yasayla düzenlenir.
Madde 29:
1. a) Aile toplumun temelidir. Devlet ailenin yapısını, dini, ahlaki ve milli değerlerini korur.
b) Devlet ana, çocuk ve yaşlıları korumakla sorumludur. Yeni nesli ve gençleri himaye eder. Bunların yeteneklerini geliştirebilmeleri için uygun imkânları sağlar.
2. Çocukların anne-babalarından eğitim, öğrenim, bakım ve korunmaları talep etme hakkı vardır. Anne-baların da özellikle ihtiyaç duyduklarında, sakat kaldıklarında ve yaşlandıklarında çocuklarından saygı göstermelerini ve kendilerine bakmalarını talep etme hakları vardır.
3. Çocuklardan ekonomik olarak sömürülmesi yasaktır. Devlet, çocukların korunması için gerekli tedbirleri almalıdır.
4. Ailede, okulda ve toplumda her türlü şiddet ve kötü muamele yasaktır.
Madde 30:
1. Devlet, fert ve aileye sosyal ve sağlık hizmetleri ile özgür ve onurlu bir şekilde yaşayabilmeleri için gereken temel ihtiyaçları sağlamakla yükümlüdür. Bunlara uygun ölçüde gelir sağlamak ve mesken tahsis etmekle de sorumludur.
2. Devlet, Iraklılar yaşlandığında, hastalandığında, çalışamayacak duruma geldiklerinde, evsiz, yetim veya işsiz kaldıklarında sosyal güvenlik ve sağlık hizmetleri sağlamak ve bunların göz ardı edilmelerinin, cahil kalmalarının, korku ve fakirliğe mahkûm bırakılmalarının engellenmesi için çalışmakla mükelleftir. Ayrıca, bu durumdaki Iraklılara mesken, bakım ve iyileştirilmeleri için özel programlar sağlar. Tüm bu hususlar yasayla düzenlenir.
Madde 31:
1. Her Iraklının sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı vardır. Devlet, önleyici sağlık tedbirler almak, hastane ve sağlık kurumları inşa etmek suretiyle genel sağlık hizmetlerini sunar. Hastalıklardan korunma ve tedavi imkânlarını sağlamakla yükümlüdür.
2. Fertlerin ve kurumların devletin gözetimi altında özel hastane, dispanser veya sağlık ocağı açmaları mümkündür. Bu husus yasayla düzenlenir.
Madde 32:
Devlet, özürlü ve özel bakıma ihtiyaç duyanları korur. Bunları, topluma kazandırılmaları için yetiştirir. Bu konu yasayla düzenlenir.
Madde 33:
1. Her şahsın güvenli bir çevrede yaşama hakkı mevcuttur.
2. Devlet çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve muhafaza edilmesiyle yükümlüdür.
Madde 34:
1. Eğitim toplumun ilerlemesi için temel faktördür ve Devlet tarafından güvence altında tutulan bir haktır. İlköğretim mecburidir. Devlet, cehalete karşı mücadele eder ve vatandaşların okuma-yazma öğrenmelerini sağlar.
2. Ücretsiz öğretim bütün Iraklılar için her kademede (ilk-orta-lise-üniversite) bir haktır.
3. Devlet barışçı amaçlar için yapılan insanlığa, mükemmeliyete, yaratıcılığa, icat etmeye ve dâhiliğin farklı veçhelerine hizmet eden bilimsel araştırmaları teşvik eder.
4. Özel ve kamu öğretimi güvence altına alınmıştır ve yasayla düzenlenir.
II. ÖZGÜRLÜKLER
Madde 35:
1. a) İnsanların özgürlükleri ve onurları korunmalıdır.
b) Yargı hariç hiç kimse gözaltına alınamaz ve sorgulanamaz.
c) Her türlü psikolojik ve bedensel işkence ve insanlık dışı muamele yasaktır. Zorla, tehdit ve işkenceyle alınan itirafların geçerliliği yoktur. Bu eylemlerden zarar görenler, yasalar uyarınca uğradıkları maddi ve manevi zararların tazmin edilmesini talep edebilirler.
2. Devlet kişileri fikri, siyasi ve dini zorlamalara karşı korur.
3. Zorla çalıştırmak (ücretsiz), kölelik ve köle ticareti yasaktır. Kadın, çocuk ve seks ticareti yasaktır.
Madde 36:
Devlet genel kamu düzeni ve ahlaka aykırı düşmeyecek şekilde aşağıdaki hususları güvence altında tutar.
- Bütün şekilleriyle ifade özgürlüğü,
- Gazetecilik, basın, reklam, medya ve yayın özgürlüğü,
- Toplantı ve barışçı şekilde gösteri yapma özgürlüğü yasayla düzenlenir.
Madde 37:
1. Dernek ve siyasi parti kurma ve bunlara üye olma özgürlüğü güvence altındadır. Bu hususlar yasayla düzenlenir.
2. Hiç kimseye bir partiye, derneğe veya siyasi oluşuma üye olması ve/veya üye olmaya devam etmesi şart koşulamaz.
Madde 38:
Posta, telgraf, telefon, elektronik haberleşme ve diğer iletişim ve haberleşme özgürlükleri güvence altındadır. Bir yargı kararı ve/veya yasal ve güvenlik zarureti olmaksızın hiç kimsenin ve haberleşme işleminin gözetlenmesi, dinlenmesi veya teşhir edilmesi mümkün değildir.
Madde 39:
Iraklılar din, mezhep ve inançları doğrultusunda özel kimliklerine bağlı kalma özgürlüğüne sahiptirler. Bu husus yasayla düzenlenir.
Madde 40:
Her ferdin fikir, vicdan ve inanç özgürlüğü vardır.
Madde 41:
Bir din veya mezhebe bağlı olanlar aşağıda sayılan konularda özgürdürler:
- Şii Hüseyniye törenleri dâhil, dini törenler düzenlemek,
- Vakıf işlerini ve dini kuruluşlarını idare etmek, bu husus yasayla düzenlenir,
- Devlet, ibadet özgürlüğünün ve ibadet yerlerinin korunmasını sağlar.
Madde 42:
1. Iraklıların Irak içinde ve dışında dolaşma, seyahat ve yerleşme özgürlüğü vardır.
2. Iraklıların sürgüne gönderilmesi, ülkeden uzaklaştırılması veya vatana dönmekten mahrum bırakılması mümkün değildir.
Madde 43:
1. Devlet, sivil toplum örgütlerinin rollerini meşru amaçlarını barışçı yollarla gerçekleştirmelerini sağlayacak şekilde güçlendirmeye, desteklemeye, geliştirmeye ve bunların bağımsız bir şekilde hareket etmelerini sağlamaya çalışır. Bu husus yasayla düzenlenir.
2. Devlet, Iraklı kabile ve aşiretlerin kalkındırılmasına özen gösterir. Bunların faaliyetlerini din, hukuk ve onurlu insan değerlerine uygun bir şekilde yürütmelerini güvence altına alır. İnsan haklarıyla bağdaşmayan aşiret gelenekleri yasaklanır.
Madde 44:
Bütün fertler, bu anayasada yer verilen ilke ve hükümlerle ters düşmediği sürece Irak’ın imzaladığı insan haklarıyla ilgili uluslararası anlaşma ve antlaşmalarda yer alan haklardan yararlanırlar.
Madde 45:
Bu anayasada yer alan bir hak veya özgürlükten faydalanmaya, yalnızca bir yasaya dayanılarak sınırlama getirilebilir. Ancak, söz konusu sınırlama hak ve özgürlüğün özüne dokunamaz.
III. FEDERAL MAKAMLAR
Madde 46:
Federal makamlar yasama, yürütme ve yargı makamlarından oluşur. Sözkonusu makamlar güçler ayrılığı ilkesine göre görevlerini yerine getirir.
I. Yasama Organı:
Madde 47:
Federal Yasama organı Millet Meclisi ve Federal Meclis’ten oluşur.
Madde 48:
I. Millet Meclisi:
1. Millet Meclisi bütün Irak halkını temsil eden ve seçim bölgelerinden her 100.000 kişiye bir sandalye düşecek şekilde seçilen temsilcilerden oluşur. Milletvekilleri genel, gizli ve doğrudan oylama yoluyla seçilir. Seçim yapılırken halkın bütün kesimlerinin temsil edilmesine dikkat edilir.
2. Milletvekili adaylarının tam ehil Iraklılar olması gerekir.
3. Aday ve seçmen olma koşulları ile seçimlerle ilgili esaslar yasayla düzenlenir.
4. Seçim yasası, kadınlara Millet Meclisi’nde üye sayısının ¼’den daha az olmayan bir temsil imkanı sağlanmayı amaçlar.
5. Millet Meclisi çıkaracağı bir yasayla ölüm, istifa ve görevden azletme gibi sebeplerle boşalacak milletvekilliklerinin nasıl doldurulacağını belirler.
6. Millet Meclisi üyeleri milletvekilliğiyle birlikte eşzamanlı olarak başka bir resmi görev veya işle iştigal edemezler.
Madde 49:
Milletvekilleri Meclis’te göreve başlamadan önce aşağıda kayıtlı yemini ederler:
“Yasal görev ve sorumluluklarımı özveri ve sadakat içerisinde yerine getireceğime, Irak’ın bağımsızlığı ve egemenliğini koruyacağıma, halkımın çıkarlarını savunacağıma, topraklarını, havasını, sularını ve doğal servetlerini muhafaza edeceğime, demokratik federal rejimin selameti için çalışacağıma, genel ve bireysel özgürlüklere saygılı hareket edeceğime, yargının bağımsızlığını müdafaa edeceğime, yasaların dürüst ve tarafsız bir şekilde uygulanması için çalışacağıma Yüce Allah’ın huzurunda yemin ederim.”
Madde 50:
Millet Meclisi çalışma usullerini ortaya koymak üzere bir içtüzük hazırlar.
Madde 51:
1. Millet Meclisi, milletvekili seçilen üyelerin gerekli şartları taşımadığı yönünde alınan itirazları 2/3 çoğunlukla dilekçe alındıktan sonraki 30 gün içerisinde karara bağlar.
2. Meclis’in aldığı kararı takip eden 30 gün içerisinde Federal Yüksek Mahkeme’ye itiraz edilebilir.
Madde 52:
1. Millet Meclisi oturumları aksi gerekmedikçe açık yapılır.
2. Oturum tutanakları Meclis tarafından uygun görüldüğü şekilde yayınlanır.
Madde 53:
Cumhurbaşkanı genel seçim sonuçlarının onaylandığı tarihi takip eden 15 gün içerisinde yayınlayacağı bir bildiri ile Meclis’i toplantıya çağırır. İlk Meclis oturumu en yaşlı üyenin başkanlığında gerçekleştirilir ve bu oturumda Meclis Başkanı ile iki yardımcısı seçilir. Yukarıda belirtilen toplantıya çağırma süresi uzatılamaz.
Madde 54:
Millet Meclisi ilk oturumda bir başkan ve iki başkan yardımcısı seçmek zorundadır. Gizli ve doğrudan oylama yapılır ve mutlak çoğunluğu alan adaylar seçilir.
Madde 55:
1. Millet Meclisi 4 yıl süreyle görev yapar. Bu süre ilk oturumun yapıldığı tarihte başlar ve dördüncü yılın sonunda sona erer.
2. Millet Meclisi seçimleri, önceki Meclis’in görev süresinin dolmasından 45 gün önce yapılır.
Madde 56:
Millet Meclisi toplam sekiz aydan oluşan iki yasama dönemi içerisinde görev yapar. Meclis oturumları içtüzükle belirlenir. Genel bütçenin ele alındığı yasama dönemi bütçe kabul edilmeden sona ermez.
Madde 57:
1. Cumhurbaşkanı, Başbakan, Millet Meclisi Başkanı veya Millet Meclisi üyelerinin 50’sinin istemiyle Meclis olağanüstü toplantıya çağırılabilir ve yalnızca toplantıya çağırılmasına gerekçe gösterilen husus ele alınır.
2. Her bir yasama dönemi devam eden çalışmaların tamamlanması için 30 günden fazla olmamak kaydıyla uzatılabilir. Bu uzatma da Cumhurbaşkanı, Başbakan, Millet Meclisi Başkanı veya Millet Meclisi üyelerinin 50’sinin talebiyle gerçekleşir.
Madde 58:
1. a) Millet Meclisi, üyelerinin mutlak çoğunluyla toplanır.
b) Toplantı yeter sayısı sağladıktan sonra Millet Meclisi oturumlarında kararlar aksi belirtilmedikçe basit çoğunlukla alınır.
2. a) Yasa tasarıları Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından Millet Meclisi’ne sunulur.
b) Yasa tasarıları 10 milletvekili veya ilgili komisyonlardan biri tarafından Millet Meclisi’ne sunulur.
Madde 59:
Millet Meclisi’nin görevleri aşağıda maruzdur:
1. Federal yasaları çıkartmak,
2. Yürütme organının faaliyetlerini denetlemek,
3. Uluslararası anlaşma ve antlaşmaların onaylanması için 2/3 çoğunlukla yasa çıkartmak,
4. Cumhurbaşkanını seçmek,
5. Aşağıda belirtilen atamaları onaylamak:
a) Federal Temyiz Mahkemesi Başkan ve üyeleri, Yüksek Yargı Konseyi’nin mutlak çoğunlukla önerisi üzerine Genel Savcılık Başkanı ile Yargıtay Başkan ve üyeleri,
b) Büyükelçiler ve özel atamaya tabi diğer yetkililer
c) Bakanlar Kurulu’nun önerisi üzerine Genelkurmay Başkanı ve Yardımcıları ile tümen ve daha üst askeri birliklerin komutanları ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı.
6. a) Millet Meclisi’nin mutlak çoğunluğunun öne sürdüğü bir gerekçeyle Cumhurbaşkanını yargılamak,
b) Milletvekillerinin mutlak çoğunluğunun talebi üzerine Federal Yüksek Mahkeme tarafından suçu sabit bulunduğu takdirde, aşağıdaki suçlardan herhangi birini işlemesi nedeniyle Cumhurbaşkanını görevden almak,
1. Anayasal yemini ihlal
2. Anayasa hükümlerini ihlal
3. Vatana ihanet
7. a) Milletvekilleri görev alanları konusunda Başbakan veya Bakanlara soru yöneltebilirler. Sorulara yanıt verilmesi gerekir. Yalnızca ilk soruyu yönelten milletvekilinin aynı konuda yorum yapma hakkı vardır.
b) Bakanlar Kurulu veya bir Bakanlığın uygulaması konusunda en az 25 milletvekilinin imzasıyla bir konu tartışılmak ve Kabine veya ilgili Bakanların bu konudaki politika ve performansını hakkında açıklayıcı bilgi almak üzere Meclis gündemine getirilebilir veya soru önergesi verilebilir. Bu husus Millet Meclisi Başkanı ve Başbakana sunulur veya ilgili Bakanlar bu konunun Millet Meclisi’nde görüşülmesi için tarih tespit ederler.
c) Millet Meclisi’nin en az 25 üyesinin imzasıyla Başbakan veya Bakanlar aleyhinde soru önergesi verilebilir. Soru önergesi Meclis Başkanlığına ulaştıktan 7 gün sonra bu konuda araştırma başlatılır.
8. a) Millet Meclisi mutlak çoğunlukla bir Bakan hakkında güvensizlik oyu verebilir. Böyle bir kararın alındığı tarihten itibaren oylamaya konu Bakan istifa etmiş sayılır. Bir Bakanla ilgili güven oylaması ancak ya o Bakanın şahsen talep etmesi, ya da 50 milletvekilinin yazılı istemiyle yapılır. Güven oylaması talebi ancak bu konuda Başbakana bir soru önergesi verildikten ve böyle bir talep Meclis’e ulaştıktan 7 gün sonra işleme konulur.
b) 1-Cumhurbaşkanı Millet Meclisi’ne başvuruda bulunarak Başbakan hakkında güven oylaması yapılması isteminde bulunabilir.
2- Milletvekillerinin 1/5’inin yazılı talebi üzerine Başbakan hakkında güven oylaması gerçekleştirilebilir. Bu talep yalnızca Başbakan aleyhinde bir gensoru önergesi verildikten ve Meclis gündemine getirildikten 7 gün sonra işleme konulur.
3- Millet Meclisi üyelerinin mutlak çoğunluğuyla Başbakan hakkında güvensizlik kararı alabilir.
c) Başbakan hakkında güvensizlik kararı verilirse, Bakanlar Kurulu istifa etmiş sayılır.
d) Bakanlar Kurulu hakkında güvensizlik oyu verildiği takdirde, mevcut kabine ve Bakanlar gündelik rutin işleri yürütmek üzere yeni Bakanlar Kurulu bu anayasanın 74. maddesinde yeralan hükümlere uygun olarak oluşturulana kadar en fazla 30 gün süreyle görevde kalır.
e) Millet Meclisi, özerk kurulların yetkililerini Bakanlar için uygulanan prosedürleri takip ederek sorgulama hakkına sahiptir. Mutlak çoğunlukla karar alındığı takdirde bunların görevlerine son verebilir.
9. a) Cumhurbaşkanı ve Başbakanın ortak talebi ve Millet Meclisi’nin 2/3 çoğunluğunun kabulüyle savaş ve olağanüstü hal ilan edilebilir.
b) Olağanüstü hal 30 gün süreyle ilan edilir. Bu süre her defasında Meclis tarafından onaylanarak uzatılabilir.
c) Savaş ve olağanüstü hal durumlarında Başbakan gerekli yetkilerle donatılır. Bu yetkiler anayasaya aykırı olmayacak şekilde yasayla belirlenir.
d) Başbakan savaş veya olağanüstü hal sona ermeden 15 gün içerisinde yapılan icraatları ve sonuçları Meclis’e sunar.
Madde 60:
1. Bakanlar Kurulu genel bütçe yasa tasarısını ve kesin hesabı onaylanmak üzere Millet Meclisi’ne sunar.
2. Meclis, gerekli olduğu takdirde genel bütçe tasarısının bölüm ve maddelerinin yerlerini değiştirme hakkına sahiptir. Bütçe miktarını görüşerek karar bağlayabilir veya Bakanlar Kurulu’na bütçenin arttırılması tavsiyesinde bulunabilir.
Madde 61:
1. Meclis Başkan ve Yardımcıları ile Millet Meclisi üyelerinin sahip oldukları hak ve ayrıcalıklar yasayla belirlenir.
2. a) Millet Meclisi üyeleri yasama yılı içerisinde dile getirdikleri görüşler konusunda dokunulmazlığa sahiptirler.
b) Milletvekilleri bu görüşleri nedeniyle mahkemede sorgulanamazlar. Yasama dönemi içerisinde cinayetle suçlanmadıkça ve suçüstü yakalanmadıkça milletvekillerinin yargılanabilmeleri için Meclis tarafından mutlak çoğunlukla dokunulmazlıklarının kaldırılması gerekir.
c) Yasama dönemi dışında milletvekilleri cinayetle suçlanmadıkları, suçüstü yakalanmadıkları ve Meclis Başkanı tarafından bu yönde karar verilmediği sürece tutuklanamazlar.
Madde 62:
1. Millet Meclisi, üyelerinin 1/3’ünün istemi veya Başbakanın talebi ve Cumhurbaşkanının onayı üzerinde mutlak çoğunlukla karar alındığı takdirde fesh olunabilir. Bu durumda dahi, Başbakan hakkında verilen gensoru önergesi sonuçlandırılmadan Meclis feshedilmez.
2. Millet Meclisi feshedildiği takdirde, Cumhurbaşkanı 60 gün içerisinde ülkede genel seçimlerin yapılması çağrısında bulunur. Bu durumda Bakanlar Kurulu da istifa etmiş sayılır ve günlük işleri yürütmek üzere seçimler yapılana kadar görevde kalır.
Madde 63:
II. Federal Meclis
Federal Meclis adı altında ikinci bir yasama Meclisi ihdas edilmiştir. Bu Meclis, bölgelerden ve bir bölgeye dâhil olmayan vilayetlerden gelen temsilcilerden oluşur. Millet Meclisi üyelerinin 2/3 çoğunlukla çıkartacağı bir yasayla yapısı, üyelik koşulları ve görev alanları düzenlenir.
II. Yürütme Organı:
Madde 64:
Federal Yürütme organı Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu’ndan oluşur. Bu makamlar görevlerini anayasa ve yasalara uygun olarak yürütürler.
I. Cumhurbaşkanı:
Madde 65:
Cumhurbaşkanı, Devletin Başkanıdır. Vatanın birliğinin sembolüdür. Ülkenin egemenliğini temsil eder. Anayasaya bağlılığın teminat altına alır. Irak’ın bağımsızlığının, egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yasalara uygun olarak korunması için faaliyet gösterir.
Madde 66:
Cumhurbaşkanı seçilmesi öngörülen adayların sahip olması gerekli nitelikler şunlardır:
- Iraklı ana ve Iraklı babadan doğmak, doğuştan Iraklı olmak,
- Tam ehil ve 40 yaşını bitirmiş olmak,
- İyi bir üne ve siyasi tecrübeye sahip olmak; nezih, dürüst, adil olması ve vatanına bağlılığıyla tanınır olmak,
- Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olmak.
Madde 67:
1. Cumhurbaşkanlığı için aday olma işlem ve prosedürleri yasayla düzenlenir.
2. Cumhurbaşkanına bir veya daha fazla sayıda yardımcı seçilme koşulları yasayla düzenlenir.
Madde 68:
1. Millet Meclisi, üyelerinin 2/3 çoğunluğu ile Cumhurbaşkanını seçer.
2. Adaylardan herhangi biri gerekli çoğunluğu oluşturacak sayıda oy alamadığı takdirde, ilk turda en fazla oy alan iki aday arasında ikinci tur seçim yapılır. Bu turda oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı ilan edilir.
Madde 69:
Cumhurbaşkanı anayasanın 49. maddesinde yer alan yemini Millet Meclisi’nde ederek görevine başlar.
Madde 70:
1. Cumhurbaşkanlığı görev süresi 4 yılla sınırlıdır ve aynı kişinin ikinci defa Cumhurbaşkanı seçilmesi mümkündür.
2. a) Cumhurbaşkanının görev süresi Millet Meclisi’nin görev süresinin bitmesiyle sona erer.
b) Cumhurbaşkanı yeni Millet Meclisi için seçimler yapılana ve Meclis toplanana kadar görevde kalmaya devam eder. Ancak, Millet Meclisi’nin ilk oturumunu takip eden 30 gün içerisinde yeni Cumhurbaşkanı seçilmelidir.
c) Cumhurbaşkanlığı makamı herhangi bir sebeple boşaldığı takdirde kalan görev süresi için yeni bir Cumhurbaşkanı seçilir.
Madde 71:
Cumhurbaşkanı aşağıdaki görevleri yerine getirir.
1. Başbakanın tavsiyesi doğrultusunda kişisel haklara tecavüz, uluslararası terör, cinayet, mali ve idari yolsuzluklar ile hüküm giyenler haricindeki suçlular için af ilan etmek,
2. Uluslararası anlaşma ve antlaşmaları Millet Meclisi tarafından kabul edildikten sonra onaylamak, bunlar teslim alınmalarını takip eden 15 gün içerisinde Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmadıkları takdirde, otomatik olarak onaylanmış sayılırlar.
3. Millet Meclisi tarafından çıkartılan yasaları onaylamak, yasalar Cumhurbaşkanına teslim edilmelerinden sonraki 15 gün içerisinde imzalanmazsa onaylanmış kabul edilir.
4. Seçim sonuçlarının onaylandığı tarihten sonraki 15 gün içerisinde Millet Meclisi’ni toplantıya çağırmak, ayrıca bu anayasada belirtilen diğer durumlarda Millet Meclisi’ni olağan veya olağanüstü toplanmaya davet etmek,
5. Başbakanın tavsiyesi doğrultusunda ve yasalara uygun olarak madalya ve şilt verilmesine karar vermek,
6. Irak’a atanan Büyükelçilerin güven mektuplarını kabul etmek,
7. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri yayınlamak,
8. İlgili mahkemelerin verdiği idam cezalarını onaylamak,
9. Resmi protokol ve törenlerde Silahlı Kuvvetlere komuta etmek,
10. Bu anayasada yer alan diğer bütün yetkileri kullanmak.
Madde 72:
Cumhurbaşkanı’nın aylık ve yan ödemeleri yasayla saptanır.
Madde 73:
1. Cumhurbaşkanı istifasını yazılı olarak Millet Meclisi Başkanına sunabilir. Bu mektup Meclis Başkanlığı’na sunulduktan 7 gün sonra geçerli sayılır.
2. Cumhurbaşkanı olmadığında Cumhurbaşkanı Yardımcısı yerine vekalet eder.
3. Cumhurbaşkanlığı makamı ölüm, istifa ve benzeri sebeplerle boşaldığı takdirde Cumhurbaşkanı Yardımcısı göreve vekâlet eder. Bu durumda Millet Meclisi, 30 gün içerisinde yeni Cumhurbaşkanını seçer.
4. Cumhurbaşkanlığı makamı boşaldığında ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı bulunmadığında, Millet Meclisi Başkanı bu göreve vekâlet eder. Bu durumda da anayasanın hükümlerine uygun olarak yeni Cumhurbaşkanı seçilir.
II. Bakanlar Kurulu:
Madde 74:
1. Cumhurbaşkanı bu anayasanın 70. maddesinin b. paragrafının ikinci cümlesinde yer alan durum haricinde Millet Meclisi’nin ilk oturumunu takip eden 15 gün içerisinde seçimlerde en fazla oy alan siyasi partinin adayını Bakanlar Kurulunu oluşturmakla görevlendirir. Bu durumda görevlendirme Cumhurbaşkanı seçildikten sonraki 15 gün içerisinde yapılır.
2. Başbakan adayı bu görev kendisine tevdi edildikten sonraki 30 gün içerisinde Bakanları tespit eder.
3. Görevlendirilen Başbakan adayı ikinci maddede belirtilen süre içerisinde kabinesini oluşturamazsa, Cumhurbaşkanı yeni bir adayı 15 gün içerisinde Bakanlar Kurulunu kurmakla görevlendirir.
4. Başbakan adayı, Bakanlar Kurulu’nun listesini ve Hükümet programını Millet Meclisi’ne sunar. Bakanlar tek tek, program mutlak çoğunlukla onaylandıktan sonra Başbakan Meclis’ten güven oyu almış sayılır.
5. Bakanlar Kurulu güvenoyu alamadığı takdirde, Cumhurbaşkanı üçüncü maddede belirtilen süre içerisinde yeni bir Başbakan adayını hükümeti kurmakla görevlendirir.
Madde 75:
1. Başbakanın Cumhurbaşkanı olmak için gerekli olan koşulları taşımasının yanı sıra, üniversite veya dengi okul diplomasına sahip olması ve 35 yaşını tamamlamış olması gerekir.
2. Bakan olmak için ise milletvekili olmak için gerekli olan koşulların karşılanmasının yanı sıra, üniversite veya dengi okul diploması sahibi olmak gerekir.
Madde 76:
Başbakan devletin genel politikasının tayin edilmesi ve yürütülmesinden sorumludur. Silahlı Kuvvetlerin Başkomutanıdır. Bakanlar Kurulu’nu yönetir, toplantılarına başkanlık eder. Millet Meclisi tarafından kararlaştırıldığı takdirde Bakanları görevlerinden azledebilir.
Madde 77:
Başbakan ve Bakanlar anayasanın 49. maddesinde yer alan yemini ederek görevlerine başlarlar.
Madde 78:
Bakanlar Kurulu aşağıda kayıtlı yetkileri kullanır:
1. Devletin genel politikasını planlamak ve uygulamak, Bakanlıkların ve bir Bakanlığa bağlı olmayan kurumların çalışanlarının faaliyetlerini denetlemek,
2. Yasa tasarılarını hazırlamak,
3. Yasaların uygulanması için kararnameleri, talimatları ve diğer hukuki kararları hazırlamak,
4. Genel bütçe, kesin hesap ve kalkınma planlarını hazırlamak,
5. Bakanlık Müsteşarları, Büyükelçiler, Genelkurmay Başkanı ve Yardımcıları, tümen ve daha üst askeri birliklerin komutanları, Milli İstihbarat ve Emniyet Teşkilatı Başkanları ve özel statüyü haiz üst düzey devlet memurlarının atanması için gerekli onayın alınmasını teminen Millet Meclisi’ne tavsiyede bulunmak,
6. Uluslararası anlaşma ve antlaşmaları müzakere etmek ve imzalamak veya bu amaçla yetki vermek.
Madde 79:
1. Başbakanlık makamı herhangi bir sebepten dolayı boşalırsa Cumhurbaşkanı bu görevi de üstlenir.
2. Bu durumda Cumhurbaşkanı, anayasanın 74. maddesi uyarınca 15 gün içerisinde yeni bir adayı Hükümeti kurmakla görevlendirir.
Madde 80:
Başbakan, Bakanlar ve eş dereceli üst yönetim kadrolarının maaş ve yan ödemeleri yasayla düzenlenir.
Madde 81:
Başbakan ve Bakanlar, Millet Meclisi’ne karşı ayrı ayrı ve kolektif olarak sorumludurlar.
Madde 82:
1. Emniyet ve Milli İstihbarat Teşkilatlarının çalışmaları, görev ve yetkileri yasayla düzenlenir. Bu kurumlar insan haklarına saygılı bir şekilde görevlerini yürütürler ve Millet Meclisi’nin denetimine tabidirler.
2. Milli İstihbarat Teşkilatı Bakanlar Kuruluna bağlı olarak faaliyet gösterir.
Madde 83:
Bakanlar Kurulu çalışmalarını düzenlemek üzere ayrı bir yönetmelik çıkartılır.
Madde 84:
Bakanlıkların yapısı, görevleri, sorumluluk sahaları ve Bakanların yetkileri yasayla düzenlenir.
III. Yargı Organı:
Madde 85:
Yargı organı bağımsızdır. Bu görevi çeşitli tür ve dereceli mahkemeler yürütür ve kararlarını yasalara uygun olarak verirler.
Madde 86:
Yargıçlar bağımsızdırlar. Yasalar haricinde hiç kimsenin yargı üzerinde yetkisi yoktur. Hiçbir makam yargı veya adalet mekanizmasının işlerine müdahale edemez.
Madde 87:
Federal yargı organı, Yüksek Yargı Kurulu, Federal Yüksek Mahkeme ve Federal Temyiz Mahkemesi (Yargıtay) ile Savcılık Teşkilatı, Yargı Denetim Kurulu ve yasayla düzenlenen diğer federal mahkemelerden oluşur.
I. Yüksek Yargı Kurulu:
Madde 88:
Yüksek Yargı Kurulu, yargı kurumlarının faaliyetlerini denetler ve yönetir. Yapısı, ihtisas alanları ve çalışma kuralları yasayla belirlenir.
Madde 89:
Yüksek Yargı Kurulu aşağıdaki yetkileri kullanır:
- Yargı işlerini idare eder ve federal yargıyı denetler.
- Federal Temyiz Mahkemesi Başkanlığına, Başsavcılığa ve Yargı Denetim Kurulu Başkanlığına aday gösterir ve bunların atamalarının onaylanması için isimlerini Millet Meclisi’ne sunar.
- Federal yargı organının yıllık bütçe taslağını önererek, onaylanmak üzere Millet Meclisi’ne sunar.
II. Federal Yüksek Mahkeme
Madde 90:
1. Federal Yüksek Mahkeme mali ve idari bakımdan bağımsız bir yargı kurumudur.
2. Federal Yüksek Mahkeme birkaç yargıç, İslam fıkhı ve hukuk uzmanından oluşur. Millet Meclisi üye sayısının 2/3 çoğunluğu ile çıkartılacak bir yasayla üye sayısı ve nasıl seçilecekleri belirlenir.
Madde 91:
Federal Yüksek Mahkeme aşağıdaki yetkileri kullanır:
1. Yürürlükte bulunan yasa ve kararnamelerin anayasaya uygunluğunu denetler.
2. Anayasadaki hükümlerin nasıl uygulanacağını açıklar.
3. Federal yasaların ve federal otorite tarafından uygulamaya konulan karar, düzenleme, talimat ve emirlerin uygulanmasından kaynaklanan sorunları çözümler.
4. Federal Hükümet ile bölgesel hükümetler, vilayetler, belediyeler ve yerel idareler arasındaki anlaşmazlıkları çözümler.
5. Bölgesel Hükümetler ve vilayetler arasında ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkları çözüme kavuşturur.
6. Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Bakanlara yöneltilen suçlamaları karara bağlar. Bu hususlar bir yasayla düzenlenir.
7. Millet Meclisi için yapılan genel seçimlerin sonuçlarını onaylar.
8. a) Federal yargı ile bölgeler ve bir bölgeye dâhil olmayan vilayetlerin yargı organları arasında görev alanları konusunda ortaya çıkabilecek anlaşmazlıklara bakmak,
b) Bölgeler ve bir bölgeye dahil olmayan vilayetlerin yargı organları arasında görev alanları konusunda ortaya çıkabilecek anlaşmazlıklara bakmak,
Madde 92:
Federal Yüksek Mahkeme kararları kesindir, bütün diğer organlar için bağlayıcıdır.
III. Genel Hükümler
Madde 93:
Özel veya olağanüstü mahkeme kurmak yasaktır.
Madde 94:
Mahkemelerin yapısı, çeşitleri, dereceleri, ihtisas alanları ile yargıçların ve savcıların atanması, görevleri ve emekliye sevk edilmesine ilişkin esaslar yasayla düzenlenir.
Madde 95:
Yargıçlar yasaların belirlediği durumlar dışında görevden alınamazlar. Yargıçlarla ilgili hükümler, uyarma, kınama ve benzeri cezalara çarptırılmaları yasayla düzenlenir.
Madde 96:
Yargıç ve savcılar aşağıda sayılan işlerle iştigal edemez:
- Yargı görevi yasama, yürütme veya başka bir görevle birlikte eşzamanlı olarak üstlenilemez.
- Hiçbir siyasi parti veya oluşuma üye olamaz. Hiçbir siyasi faaliyette bulunamazlar.
Madde 97:
Askeri yargı yasayla düzenlenir. Söz konusu yasa, Silahlı Kuvvetler ve Emniyet Teşkilatı mensupları tarafından işlenen askeri özelliğe sahip suçlara bakmakla sınırlı olan askeri mahkemelerin görev alanını yasayla çizilen sınırlar dâhilinde tespit eder.
Madde 98:
Yasalarda bir işe veya idari karara itiraz etme imkânını ortadan kaldıran hükme yer verilemez.
Madde 99:
Çıkartılacak bir yasayla idari yargının görevleri, yorumlanması, esaslarının hazırlanması, Devletin rolü konusunda uzmanlaşmış devlet ve çeşitli kamu kurumlarını yargı makamları önünde temsil etmekle görevli bir Devlet Meclisine icazet verilmiştir.
IV.Bağımsız Kurumlar:
Madde 100:
İnsan Hakları Yüksek Komisyonu, Bağımsız Seçim Kurulu ve Yüksek İdari Denetim Kurulu Millet Meclisi’nin denetimine tabi bağımsız kurullar olup, çalışmaları yasayla düzenlenir.
Madde 101:
1. Irak Merkez Bankası, Mali Denetim Divanı, Enformasyon ve İletişim Kurulu ile Vakıflar Divanları mali ve idari bakımdan bağımsız kurum sayılırlar. Yasalar, her bir kurumun çalışma şeklini düzenler.
2. Irak Merkez Bankası, Millet Meclisi’ne karşı sorumludur. Mali Denetim Divanı ve Enformasyon ve İletişim Kurulu Millet Meclisi’ne bağlıdır.
3. Vakıflar Divanları Bakanlar Kurulu’na bağlıdır.
Madde 102:
Şehitler Kuruluşu adı altında bir kurum ihdas edilir. Bu kurum, Bakanlar Kurulu’na bağlı olur, faaliyet ve görev alanı yasayla düzenlenir.
Madde 103:
Bölgelerin ve bir bölgeye dahil olmayan vilayetlerin çeşitli federal devlet kuruluşlarının idaresinde, öğrenim burslarının dağıtımında, yurtdışına gönderilecek heyetlerde, bölgesel ve uluslararası kongrelerde adil bir şekilde temsil edilmelerini sağlamak üzere bir kamu kurumu kurulacaktır. Bu kurum federal hükümet, bölgeler ve bir bölgeye dâhil olmayan vilayet temsilcilerinden oluşacaktır. Bu kurumla ilgili hükümler yasayla düzenlenecektir.
Madde 104:
Çıkartılacak bir yasayla federal gelirleri denetleyecek ve tahsis edecek bir kamu kuruluşu kurulacaktır. Bu kuruluş, federal hükümet, bölgeler ve vilayetlerin uzman ve temsilcilerinden oluşacak ve aşağıdaki sorumlulukları üstlenecektir:
- Uluslararası hibe, yardım ve kredilerin, bölgeler ve bir bölgeye dahil olmayan vilayetler arasında adil bir şekilde nüfuslarına göre dağıtıldığını denetlemek,
- Federal mali kaynakların iyi bir şekilde kullanılmasını ve paylaşılmasını sağlamak,
- Bölgesel hükümetler veya bir bölgeye dahil olmayan vilayetlere belli bir oranda para tahsis edildiğinde, şeffaflık ve adalet ilkelerine riayet edilmesini sağlamak.
Madde 105:
Federal Kamu Hizmeti Konseyi adı altında atama ve terfi dahil olmak üzere federal kamu görevlerini düzenlemek üzere bir kuruluş ihdas edilecektir. Konseyin yapısı ve görev alanı yasayla düzenlenir.
Madde 106:
İhtiyaç ve zaruret olduğu takdirde, yasayla başka bağımsız kurullar da teşkil edilebilir.
IV. Federal Makamların Görev Alanları:
Madde 107:
Federal makamlar Irak’ın birliğini, bütünlüğünü, bağımsızlığını, egemenliğini ve demokratik federal düzenini korurlar.
Madde 108:
Federal makamlar aşağıdaki görevleri yerine getirir.
1. Dış politikayı ve diplomatik temsil faaliyetlerini belirlemek, uluslararası anlaşma ve antlaşmaları müzakere etmek, imzalamak ve onaylamak, dış borç politikasını müzakere etmek, imzalamak ve onaylamak, dış iktisat ve ticaret politikasını belirlemek,
2. Silahlı Kuvvetlerin teşkil edilmesi, Irak’ın sınır güvenliğini sağlanması ve ülkenin savunulması dahil olmak üzere milli güvenlik politikasını hazırlamak ve uygulamak,
3. Maliye politikası ve gümrük rejimini belirlemek, para basmak ve Irak’ta bölgelerin ve vilayetlerin sınırlarından yapılan ticaret politikasını düzenlemek, devletin genel bütçesini hazırlamak, para politikasını belirlemek, Merkez Bankasını kurmak ve idare etmek,
4. Ölçü ve ağırlık birimlerini belirlemek,
5. Vatandaşlığa kabul, ikamet ve siyasi iltica taleplerine ilişkin politikaları düzenlemek,
6. Yayın dalga boyutları ve posta siyasetini tayin etmek,
7. Genel bütçe ve yatırım projelerini hazırlamak,
8. Irak dışındaki su kaynaklarıyla ilgili siyaseti planlamak, Irak’a suyun belli bir seviyede akıtılmasını sağlamak ve bunu uluslararası hukuk ve prosedürler çerçevesinde hükme bağlamak,
9. Genel nüfus sayımı ve istatistiklerini düzenlemek.
Madde 109:
Irak’ta bulunan petrol ve doğal gaz, çeşitli bölge ve vilayetlerde yaşayan bütün Irak halkının malıdır.
Madde 110:
1. Federal Hükümet, mevcut yataklardan petrol ve doğal gaz çıkartılmasını Bölge Hükümetleri ve vilayetlerle eşgüdüm yaparak sağlar. Bunlardan elde edilen gelir, ülke sathının tamamında yaşayan nüfusa her bir vilayetin nüfus büyüklüğüne göre adaletli bir şekilde taksim edilir. Eski rejim tarafından haksız bir şekilde mahrum bırakılarak zarara uğratılan veya sonradan zarar gören bölgelere, diğer bölgelerin de dengeli olarak kalkınmasını sağlayacak şekilde ilave pay verilir. Bu husus yasayla düzenlenir.
2. Federal Hükümet ile Bölge ve Vilayet Hükümetleri biraraya gelerek, Irak milletine en fazla menfaati sağlayacak şekilde ve mevcut en ileri teknolojiyi kullanarak petrol ve doğal gaz yataklarını geliştirmek için gerekli strateji ve siyaseti tayin ederler.
Madde 111:
Aşağıdaki görevler federal ve bölgesel hükümetler arasında paylaşılacaktır.
- Gümrüklerin yönetimi ve düzenlemeleri Bölgesel Hükümetle eşgüdüm sağlanarak yapılır. Bu husus yasayla düzenlenir.
- Elektrik enerjisi ana kaynaklarının düzenlenmesi ve dağıtımı,
- Çevre kirliliğinin önlenmesi ve bölgelerle işbirliği halinde çevrenin temiz tutulmasına yönelik çevre siyasetinin belirlenmesi,
- Kalkınma ve genel planlama siyasetinin belirlenmesi,
- Bölgelerle yapılacak işbirliği ile genel sağlık politikasının tayin edilmesi,
- Bölgelerle bilistişare eğitim, öğretim politikasının belirlenmesi.
Madde 112:
Federal Makamların görev alanı içerisinde sayılmayan bütün yetkiler Bölgelere ve bir bölgeye dahil olmayan vilayetlere verilmiştir. Federal Makamlar ile Bölgesel ve Vilayet Yönetimleri arasında diğer yetkilerin kullanımı konusunda anlaşmazlık ortaya çıktığı takdirde, Bölge ve Vilayet yasaları geçerlidir.
IV. BÖLGESEL MAKAMLAR:
IV.I. Bölgeler:
Madde 113:
Irak Cumhuriyeti’ndeki federal sistem başkent, bölgeler, bir bölgeye bağlı olmayan vilayetler ve yerel yönetimlerden oluşur.
Madde 114:
1. İşbu anayasa yürürlüğe girdikten sonra Kürdistan Bölgesini mevcut makamlarını federal bir bölge olarak kabul eder.
2. Bu anayasa, hükümleri uyarınca kurulacak yeni bölgeleri tanır.
Madde 115:
Millet Meclisi ilk oturum tarihini takip eden altı ay içerisinde basit çoğunlukla çıkartacağı bir yasayla bölgelerin oluşturulmasına ilişkin yürütme yetkilerini tespit eder.
Bir veya daha fazla sayıda vilayetin, aşağıdaki belirtildiği şekilde talep gelmesi durumunda referandumla bir bölge oluşturması mümkündür.
1. Bölge oluşturmak isteyen vilayet meclislerinden her birinin üyelerinin 1/3’ününün talebi üzerine.
2. Bölge oluşturmak isteyen vilayetlerdeki seçmenlerin 1/10’un talebi üzerine.
Madde 117:
Bölgesel otoritenin görev alanları ve bunların uygulanmasını belirleyen bölgesel bir anayasa federal anayasaya tezat teşkil etmeyecek şekilde hazırlanır.
Madde 118:
1. Bu anayasada federal makamın kesin görev alanı içerisine dahil edilen konular dışında, Bölgesel Makamlar anayasaya uygun olarak yasama, yürütme ve yargı erklerini kullanma hakkına sahiptirler.
2. Federal makamın görev alanına giren yetkiler dışındaki bir hususa ilişkin federal yasa ile bölge yasası arasında bir uyuşmazlık ortaya çıktığı takdirde, bölgesel makamlar bölgede federal yasanın uygulamasını düzeltme hakkına sahiptir.
3. Bölgelere üstlendikleri görev ve sorumlulukları yerine getirmelerine yetecek kadar federal makam tarafından toplanan kaynaklardan adil bir pay verilir. Bu yapılırken bölgenin kaynak ihtiyaçları ve nüfusu göz önünde tutulur.
4. Kültürel, sosyal ve kalkınmayı takip etmek üzere Irak Büyükelçiliklerinde ve diplomatik misyonlarında bölgeler ve vilayetler için ofisler açılır.
5. Bölgesel Hükümet, başta polis, güvenlik güçleri ve bölgesel muhafızları da içeren bölgesel güvenlik birimlerinin kurulması ve örgütlenmesi olmak üzere bölgenin bütün idari ihtiyaçlarının karşılanmasından sorumludur.
IV. II. Bir Bölgeye Dâhil Olmayan Vilayetler:
Madde 119:
1. Vilayetler birkaç kaza, nahiye ve köylerden oluşur.
2. Bir bölgeye dahil olmayan vilayetlere adem-i merkeziyet ilkesi temelinde geniş idari ve mali yetkiler tanınır.
3. Vilayet Meclisi tarafından seçilen Vali vilayetteki en yüksek yürütme merciidir ve Meclis tarafından kendisine tanınan yetkileri kullanır.
4. Vilayet Meclisi ve Vali’nin seçim ve yetkileri yasayla belirlenir.
5. Vilayet Meclisi, hiçbir Bakanlığın veya bir Bakanlığa bağlı olmayan kurum ve kuruluşların kontrol ve denetimine tabi değildir. Özerk bir mali statüyü haizdir.
Madde 120:
Federal Hükümet ve Vilayet makamlarının kararıyla yetki ve sorumluluklar yek diğerine devredilebilir. Bu husus yasayla düzenlenir.
IV. III. Başkent:
Madde 121:
Bağdat belediye sınırlarıyla Irak Cumhuriyeti’nin başkentidir. İdari sınırlarıyla Bağdat Vilayetini teşkil eder. Başkentin durumu bir yasayla düzenlenir. Başkent bir bölgeye dahil olamaz.
IV. VI. Yerel Yönetimler:
Madde 122:
Bu anayasa Türkmenler, Keldaniler, Asuriler ve diğer topluluklar gibi çeşitli milliyetlerin idari, siyasi, kültürel ve eğitim haklarını güvence altına alır. Bu hususlar yasayla düzenlenir.
V. SONUÇ VE GEÇİŞ HÜKÜMLERİ:
V.I. Sonuç Hükümleri:
Madde 123:
1. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu birlikte veya Millet Meclisi üyelerinin 1/5’i anayasada değişiklik yapılması teklifinde bulunabilirler.
2. Anayasanın birinci bölümünde yeralan temel ilkeler ile ikinci bölümde yeralan haklar ve özgürlüklere ilişkin hükümler arka arkaya iki seçim döneminden sonra ve Millet Meclisi üye sayısının 2/3’ünün onayı, halkın referandumla kabulü ve Cumhurbaşkanı’nın yedi gün içerisinde onayı dışında değiştirilemez.
3. Bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilmeyen maddeler, Millet Meclisi üyelerinin 2/3’ünün onayı, halkın referandumla kabulü, Cumhurbaşkanı’nın yedi gün içerisinde onayı dışında değiştirilemez.
4. Federal Makamların kesin görev alanı kapsamına girmeyen bölgesel yetkileri azaltacak şekilde anayasa maddelerinde değişiklik yapılması ancak ilgili bölgedeki yargı organının kabulü ve yapılacak bir referandumla bölge sakinlerinin çoğunlukla kabulü ile mümkündür.
5. a) Cumhurbaşkanı bu maddenin ikinci ve üçüncü alt maddelerinde belirtilen süre içerisinde değişikliklere onay vermese dahi, değişiklikler onaylanmış sayılır.
b) Değişiklikler Resmi Gazete’de yayınlandığı tarihten itibaren yürürlüğe girer.
Madde 124:
Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu Başkan ve üyeleri, Millet Meclisi Başkanı ve iki yardımcısı ile üyeleri, yüksek yargı makamları üyeleri, özel statüyü haiz üst düzeyli memurların görevlerini kullanarak devlet mallarını satın almaları veya kiralamaları, devlete şahsi mallarını satmaları veya kiralamaları veya bu amaçla Devlet’e karşı dava açmaları, ithalatçı veya müteahhit sıfatıyla devletle ticari sözleşme akit edebilmeleri mümkün değildir.
Madde 125:
Yasalar ve yargı kararları milletin adına çıkartılır.
Madde 126:
Yasalar Resmi Gazete’de yayınlanır ve aksi belirtilmedikçe yayınlandıkları tarihte yürürlüğe girer.
Madde 127:
Yürürlükteki yasalar bu anayasaya uygun olarak değiştirilmedikleri ve iptal edilmedikleri sürece yürürlükte kalmaya devam eder.
Madde 128:
Bu anayasada zikredilen referandumlar, aksini belirtilmedikçe oy verenlerin basit çoğunluğuyla geçerli sayılır.
V.II. Geçiş Hükümleri:
Madde 129:
1. Devlet, eski dikta rejiminin haksız uygulamaları nedeniyle cezaevlerine konulan siyasi tutuklular ile bu uygulamalardan zarar görenleri korumakla yükümlüdür.
2. Devlet, şehit ailelerine ve terör eylemleri neticesinde yaralananlara tazminat ödemekle mükelleftir.
3. Bu maddenin birinci ve ikinci fıkrasında yeralan hususlar yasayla düzenlenir.
Madde 130:
Millet Meclisi ilk oturumunda Ulusal Geçiş Meclisi’nin içtüzüğünü kendine yeni bir içtüzük hazırlayana kadar kullanır.
Madde 131:
Irak Yüksek Ceza Mahkemesi, bağımsız yargı kurulu sıfatıyla eski diktatör ve yandaşlarını işledikleri suçları soruşturmaya devam eder. Millet Meclisi, görevini tamamladıktan sonra Mahkeme’yi lağvetme hakkına sahiptir.
Madde 132:
1. Saddam’ın Baası Mensuplarını Görevden Uzaklaştırma Kurulu, bağımsız bir kurul sıfatıyla yargı organları, yürütme teşkilatları ve yasalar çerçevesinde gerekli eşgüdümü sağlayarak görevine devam edecektir. Kurul Millet Meclisi’ne bağlı olacaktır.
2. Millet Meclisi, görevini tamamladıktan sonra üyelerinin mutlak çoğunluğu ile bu Kurulu lağvetme hakkına sahiptir.
3. Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar, Millet Meclisi Başkan ve üyeleri, Federal Meclis Başkan ve üyeleri ile bölgelerdeki karşıtları, yüksek yargı kurulu üyeleri ile diğer makamlar için aday olanların Baas partisi mensuplarını görevden uzaklaştırma görevi kapsamında olmaları gerekir.
4. Bu maddenin üçüncü fıkrasındaki hükümler, bir kanunla iptal edilmedikçe yürürlükte kalmaya devam eder.
Madde 133:
1. Gayrimenkul İddialarını Soruşturma Kurulu, bağımsız bir kurum olarak yargı makamlarıyla ve yürütme teşkilatlarıyla eşgüdüm yaparak yasalar çerçevesinde çalışmalarına devam edecektir. Kurul, Millet Meclisi’ne bağlı olacaktır.
2. Millet Meclisi üyelerinin 2/3’ünün oyu ile sözkonusu Kurul lağvetme hakkına sahiptir.
Madde 134:
Federal Meclis’e ilişkin olarak bu anayasada yer verilen hükümlerin uygulanması, bu anayasanın yürürlüğe girmesini takip eden ikinci seçim döneminden sonra oluşturulacak Millet Meclisi üyelerinin 2/3 çoğunlukla karar vermesine kadar ertelenir.
Madde 135:
1. Bu anayasada yer verilen Cumhurbaşkanı deyimi Başkanlık Konseyi olarak okunmalıdır. Cumhurbaşkanı ile ilgili hükümler, bu anayasa yürürlüğe girdikten bir dönem sonra sadece Cumhurbaşkanı tarafından yerine getirilecektir.
2.a) Millet Meclisi, Devlet Başkanını ve iki yardımcısını seçer. Bunlar Başkanlık Konseyi adı altında bir konsey teşkil ederler. Konsey üyeleri tek liste olarak 2/3 çoğunlukla seçilirler.
b) Bu anayasada Cumhurbaşkanı’nın azledilmesiyle ilgili hükümler Başkanlık Konseyi Başkanı ve üyeleri için de geçerlidir.
c) Millet Meclisi, üyelerinin 3/4’ünün Başkanlık Konseyi üyelerinden biri hakkında yetersizlik veya dürüst olmama hükmünü vererek azledebilir.
d) Başkanlık Konseyi Başkan ve üyeliklerinden birisi herhangi bir sebeple boşaldığı takdirde, Millet Meclisi bu makama üyelerinin 2/3’ünün oyuyla yeni bir üye seçer.
3. Başkanlık Konseyi üyelerinin Millet Meclisi üyesi olmak için gerekli şartları taşımanın yanısıra;
- 40 yaşını tamamlamış olması,
- İyi üne sahip ve dürüstlükle tanınır olması,
- Yasaklanan partinin bir üyesi ise, Baas Partisi iktidardan düşmeden 10 yıl önce istifa etmiş olması,
- 1991 yılında meydana gelen ayaklanmanın bastırılmasında ve Saddam Hüseyin’in Kürtlere karşı uyguladığı Enfal harekatına katılmamış olması, Irak milletine karşı bir suç işlememiş olması gerekir.
4. Başkanlık Konseyi kararlarını oybirliğiyle alır. Bir üye, diğer üyeleri yerine vekil tayin edemez.
5. a) Millet Meclisi’nin çıkarttığı yasa ve aldığı kararlar Başkanlık Konseyi’ne sunulur. Başkanlık Konseyi yasa ve kararların sunulmasını takip eden 10 gün içerisinde bunları onaylar ve yayınlar. Bölge oluşturulmasıyla ilgili 115 ve 116. maddeler bu hükme istisna teşkil ederler.
b) Başkanlık Konseyi, yasa ve kararları onaylamadığı takdirde bunlar yeniden görüşülmek üzere Millet Meclisi’ne iade edilir. Meclis, itiraz edilen maddeleri yeniden gözden geçirdikten sonra bu hususları oylar. Mutlak çoğunlukla kabul edilen yasa ve kararlar onaylanmak üzere tekrar Başkanlık Konseyi’ne sunulur.
c) Başkanlık Konseyi kendisine sunulan yasa ve karar tasarıları 10 gün içerisinde onaylamadığı takdirde, Millet Meclisi’ne yeniden geri gönderebilir. Millet Meclisi, bu defa bu yasa ve karar tasarılarını 3/5 çoğunlukla aynen kabul ettiği takdirde bunlar onaylanmış sayılırlar.
6. Başkanlık Konseyi, bu anayasada yer alan Cumhurbaşkanı’nın yetkilerini kullanır.
Madde 136:
1. Yürütme organı Irak Geçici İdari Yasası’nın (GİY) 58. maddesinin tüm alt maddeleriyle uygulanmasının tamamlanması için gerekli adımları atar.
2. GİY’in 58. maddesinde yer alan ve Geçiş Hükümeti’nin sorumluluğunda uygulanan hususlar, bu anayasaya uygun olarak seçilecek yürütme organı tamamı yerine getirilene değin sürdürülür. Bu çalışmalar eski duruma getirme, nüfus sayımı ve nasıl idare edileceğinin saptanması için Kerkük’te ve diğer anlaşmazlık bölgelerinde referandum düzenlenmesine kadar (en geç 31.12.2007) devam ettirilir.
Madde 137:
1992 yılından bu yana Kürdistan Bölgesinde çıkartılan yasalar yürürlükte kalmaya devam eder. Mahkeme kararları ve ticari sözleşmeler dahil olmak üzere, Kürdistan Bölgesel Hükümeti tarafından alınan kararlar, Kürdistan Bölgesel Yasaları tarafından belirlendiği şekilde değiştirilmedikçe, iptal edilmedikçe ve bu anayasayla çelişmedikleri sürece yürürlükte kalmaya devam eder.
Madde 138:
Yeni Irak Hükümeti kurulduktan sonra Geçici İdari Yasa ve ekini teşkil eden belgeler 53/a ve 58. madde dışında iptal edilir.
Madde 139:
İşbu anayasa referandumla onaylanmasından, Resmi Gazete’de yayınlanmasından ve bu anayasa uyarınca hükümet kurulduktan sonra yürürlüğe girer.
Kaynak: OSAM
